Το χωριό Βασιλικά είναι ημιορεινό χωριό και χωροταξικά βρίσκετε προς το κέντρο και νότια του νησιού κοντά στον κόλπο Καλλονής, 38 περίπου χιλιόμετρα από την Μυτιλήνη. Είναι το πρώτο χωριό που συναντούμε πηγαίνοντας από την Μυτιλήνη προς τον Πολιχνίτο.
Η διαδρομή από την Μυτιλήνη προς το χωριό είναι μαγευτική μέσα σε ένα δάσος από υψηλά πεύκα, ελιές πλατάνια και άλλα δένδρα. Το χωριό διαθέτει ένα αρκετά μεγάλο κάμπο που ποτίζεται με τρεχούμενο νερό. Στην παραλία του κάμπου βρίσκεται και το παρεκκλήσιο του Αγίου Παύλου που πιστεύεται, ότι εκεί πρωτοβγήκε ο Απόστολος των Εθνών, για να κηρύξει στους Λέσβιους, τον λόγο του Θεού. Στον κάμπο και πλησίον της παραλίας δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια ένας οικισμός με εξοχικές παραθεριστικές κατοικίες και λειτουργούν όλο τον χρόνο δύο γραφικά ψαροταβερνάκια που διαθέτουν πάντα φρέσκο ψάρι.
Κοντά στο χωριό Βασιλικά και πλησίον της περιοχής Αχλαδερή βρίσκεται βυθισμένη στον κόλπο της Καλλονής η αρχαία Πύρρα. Η Πύρρα καταποντίστηκε, ως λέγεται από σεισμό κατά το έτος 231 π.X. Στον βυθό της θάλασσας φαίνονται λιμενικά έργα, ίχνη ναού κ.α. που ελκύουν την περιέργεια αλλά και το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων.
ΠΡΩΤΗ ΟΙΚΗΣΗ – ΙΣΤΟΡΙΑ
Κατά την παράδοση το χωριό Βασιλικά κτίσθηκε όταν εξορίστηκε εις την περιοχή η Αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία, συγκεντρωθέντων των πέριξ οικισμών, «Μαλαμάνδρια», «Άγιος Βασίλειος» (Χαλατσίδια), «Άγιος Κήρυξ» (Κατάπυργος), στο σημείο όπου σήμερα είναι το χωριό. Το πυρήνα του πρώτου οικισμού αποτέλεσε ένας οικογενειάρχης ο οποίος παρέμεινε μετά την λήξη της εξορίας της Ειρήνης της Αθηναίας, αφού συνδέθηκε με τον τόπο στενά και έμεινε μόνιμα σε αυτόν. Οι πρώτοι κάτοικοι του Αγίου Κύρκου προερχόντουσαν από την αρχαία Πύρρα. Τον οικισμό τούτον λέγεται ότι επισκέφθηκε και ο Απόστολος Παύλος. Το χωριό Βασιλικά καταλήφθηκε από τους Τούρκους το έτος 1463. Περί το έτος 1780 εμφανίστηκαν και παρέμειναν μέσα στο δάσος οικογένειες
ονομαζόμενες «Γιουρούκηδες». Αυτοί ασχολούντο με την υλοτόμηση του δάσους χωρίς να έχουν καμία κοινωνική η πνευματική επαφή με Έλληνες η Τούρκους και πουλούσαν μόνο τα δασικά ή ξυλοτεχνικά προϊόντα τους προς τους τελευταίους. Οι 45 οικογένειες των Τούρκων που υπήρχαν στο χωριό το εγκατέλειψαν το 1913 ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση της Λέσβου το 1912. Κατά το έτος 1914 έφθασαν στο χωριό πρόσφυγες από τον Πόντο, που αναχώρησαν κατά το έτος 1918-1919. Μετά την μικρασιατική καταστροφή του 1922 εγκαταστάθηκαν στο χωριό περίπου 30 οικογένειες προσφύγων στα σπίτια που εγκατέλειψαν οι Τούρκοι με την αποχώρησή τους.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ
Ο οικογενειάρχης που εγκαταστάθηκε για πρώτη φορά στο χωριό και που είχε σχέση με την ‘Βασίλισσα’ δηλαδή ανθρώπου της Αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας, ενός «Βασιλικού» το χωριό πήρε το όνομα «Βασιλικώτης» και το όνομα αυτό διατηρήθηκε μέχρι το 1890 όπως αποδεικνύεται από συμφωνητικά και προσύμφωνα. Σιγά – σιγά με τον καιρό ονομάστηκε «Βασιλικά». Από τους σωζόμενους κώδικες της Μητρόπολης Μυτιλήνης υπήρχε κατάλογος των χωριών της Λέσβου από το 1565 αναφέρεται και το χωριό Βασιλικιώτης ή Βασιλικά άρα το χωριό υπήρχε και στα Βυζαντινά χρόνια. Το επίσημο όνομα του χωριού μας είναι κοινότητα Βασιλικών Β.C 22-5-1918 Φ.Ε.Κ 116/1918 έδρα Βασιλικά, οι συνοικισμοί που αποτελούσαν την τωρινή κοινότητα ήταν τα Βασιλικά και η Αχλαδερή. Η κοινότητα υπήχθη στην επαρχία Μυτιλήνης από την επαρχία Πλωμαρίου με το Β.C. 31-12-1948 Φ.Ε.Κ Α 334/1948.
Η διαδρομή από την Μυτιλήνη προς το χωριό είναι μαγευτική μέσα σε ένα δάσος από υψηλά πεύκα, ελιές πλατάνια και άλλα δένδρα. Το χωριό διαθέτει ένα αρκετά μεγάλο κάμπο που ποτίζεται με τρεχούμενο νερό. Στην παραλία του κάμπου βρίσκεται και το παρεκκλήσιο του Αγίου Παύλου που πιστεύεται, ότι εκεί πρωτοβγήκε ο Απόστολος των Εθνών, για να κηρύξει στους Λέσβιους, τον λόγο του Θεού. Στον κάμπο και πλησίον της παραλίας δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια ένας οικισμός με εξοχικές παραθεριστικές κατοικίες και λειτουργούν όλο τον χρόνο δύο γραφικά ψαροταβερνάκια που διαθέτουν πάντα φρέσκο ψάρι.
Κοντά στο χωριό Βασιλικά και πλησίον της περιοχής Αχλαδερή βρίσκεται βυθισμένη στον κόλπο της Καλλονής η αρχαία Πύρρα. Η Πύρρα καταποντίστηκε, ως λέγεται από σεισμό κατά το έτος 231 π.X. Στον βυθό της θάλασσας φαίνονται λιμενικά έργα, ίχνη ναού κ.α. που ελκύουν την περιέργεια αλλά και το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων.
ΠΡΩΤΗ ΟΙΚΗΣΗ – ΙΣΤΟΡΙΑ
Κατά την παράδοση το χωριό Βασιλικά κτίσθηκε όταν εξορίστηκε εις την περιοχή η Αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία, συγκεντρωθέντων των πέριξ οικισμών, «Μαλαμάνδρια», «Άγιος Βασίλειος» (Χαλατσίδια), «Άγιος Κήρυξ» (Κατάπυργος), στο σημείο όπου σήμερα είναι το χωριό. Το πυρήνα του πρώτου οικισμού αποτέλεσε ένας οικογενειάρχης ο οποίος παρέμεινε μετά την λήξη της εξορίας της Ειρήνης της Αθηναίας, αφού συνδέθηκε με τον τόπο στενά και έμεινε μόνιμα σε αυτόν. Οι πρώτοι κάτοικοι του Αγίου Κύρκου προερχόντουσαν από την αρχαία Πύρρα. Τον οικισμό τούτον λέγεται ότι επισκέφθηκε και ο Απόστολος Παύλος. Το χωριό Βασιλικά καταλήφθηκε από τους Τούρκους το έτος 1463. Περί το έτος 1780 εμφανίστηκαν και παρέμειναν μέσα στο δάσος οικογένειες
ονομαζόμενες «Γιουρούκηδες». Αυτοί ασχολούντο με την υλοτόμηση του δάσους χωρίς να έχουν καμία κοινωνική η πνευματική επαφή με Έλληνες η Τούρκους και πουλούσαν μόνο τα δασικά ή ξυλοτεχνικά προϊόντα τους προς τους τελευταίους. Οι 45 οικογένειες των Τούρκων που υπήρχαν στο χωριό το εγκατέλειψαν το 1913 ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση της Λέσβου το 1912. Κατά το έτος 1914 έφθασαν στο χωριό πρόσφυγες από τον Πόντο, που αναχώρησαν κατά το έτος 1918-1919. Μετά την μικρασιατική καταστροφή του 1922 εγκαταστάθηκαν στο χωριό περίπου 30 οικογένειες προσφύγων στα σπίτια που εγκατέλειψαν οι Τούρκοι με την αποχώρησή τους.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ
Ο οικογενειάρχης που εγκαταστάθηκε για πρώτη φορά στο χωριό και που είχε σχέση με την ‘Βασίλισσα’ δηλαδή ανθρώπου της Αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας, ενός «Βασιλικού» το χωριό πήρε το όνομα «Βασιλικώτης» και το όνομα αυτό διατηρήθηκε μέχρι το 1890 όπως αποδεικνύεται από συμφωνητικά και προσύμφωνα. Σιγά – σιγά με τον καιρό ονομάστηκε «Βασιλικά». Από τους σωζόμενους κώδικες της Μητρόπολης Μυτιλήνης υπήρχε κατάλογος των χωριών της Λέσβου από το 1565 αναφέρεται και το χωριό Βασιλικιώτης ή Βασιλικά άρα το χωριό υπήρχε και στα Βυζαντινά χρόνια. Το επίσημο όνομα του χωριού μας είναι κοινότητα Βασιλικών Β.C 22-5-1918 Φ.Ε.Κ 116/1918 έδρα Βασιλικά, οι συνοικισμοί που αποτελούσαν την τωρινή κοινότητα ήταν τα Βασιλικά και η Αχλαδερή. Η κοινότητα υπήχθη στην επαρχία Μυτιλήνης από την επαρχία Πλωμαρίου με το Β.C. 31-12-1948 Φ.Ε.Κ Α 334/1948.
