Είναι το μικρότερο χωριό της δημοτικής Ενότητας Πολιχνίτου. Παλιά ονομαζόταν και Βούρκος γιατί έτσι λέγεται ο χείμαρρος που χωρίζει σε δύο οικισμούς τον Σταυρό, τον Άνω και τον Κάτω. Το χωριό είναι χτισμένο στο βάθος της καταπράσινης κοιλάδας του ποταμού Βούρκου. Στον Σταυρό υπάρχουν τρεις εκκλησιές που είναι ο Άγιος Βαρθολομαίος, η Αγία Παρασκευή και ο Άγιος Θεράποντας.
Το χωριό αυτό κάποτε αριθμούσε περί τους 800 κατοίκους. Σήμερα μετά την μεγάλη μετανάστευση στην Αυστραλία, αλλά και την μετεγκατάσταση στην Αθήνα και Μυτιλήνη αριθμεί περί τους 100 μόνιμους κατοίκου και στους δύο οικισμούς. Το καλοκαίρι ο πληθυσμός στον οικισμό πολλαπλασιάζεται μια και επιστρέφουν στην εστία τους όλοι οι ξενιτεμένοι της Αυστραλία, της Αθήνας και της Μυτιλήνης. Ίσως για τον φόβο των πειρατών το χωριό δεν είναι χτισμένο κοντά στην θάλασσα, αλλά στο βάθος της χαράδρας. Το όνομά του το πήρε από το όνομα του ποταμού λόγω των στάσιμων νερών που υπήρχαν τα παλαιότερα χρόνια αν και από μαρτυρίες που υπάρχουν το παλιό του όνομα ήταν ‘’ΣΥΚΙΕΣ’’.
Κοντά στο χωριό υπάρχει μια τοποθεσία που δένει με το όνομα και την ιστορία του χωριού . Είναι τα ‘’ΣΤΑΥΡΙΑ’’ όπου υπάρχουν σπασμένα τούβλα και κεραμίδια και αγγεία που μας φανερώνουν την ύπαρξη κάποιου Μεσαιωνικού οικισμού. Ένα άλλο στοιχείο που μαρτυρεί την ύπαρξη οικισμού στην περιοχή είναι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, καινούργιος τώρα, αλλά υπάρχουν αρκετά δείγματα ότι στα θεμέλια του υπήρχε παλαιότερα χτισμένη εκκλησία που εξυπηρετούσε τις ανάγκες του οικισμού. Σήμερα υπάρχει εκεί ένα κιονόκρανο, μια κολώνα και ένα βάθρο. Στη θέση Μακρός κατά την διάνοιξη αγροτικού δρόμου βρέθηκαν χοντρά πιθάρια με οστά που ήταν νεκροταφείο της πρώιμης χαλκοκρατίας – σπάνιο εύρημα για το ΒΑ Αιγαίο.
Μια άλλη τοποθεσία που μαρτυρεί την ύπαρξη οικισμού και ότι η περιοχή κατοικείται από την αρχαιότητα είναι στο οροπέδιο ‘’ΡΟΓΚΑΔΑ’’ . Εκεί υπάρχει ένα πρόχειρο οχύρωμα το ‘’ΚΑΣΤΡΙ’’ στην άκρη ενός απόκρημνου βράχου, ένα ο οχυρό που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της Ρογκάδας και με φωτιές ειδοποιούσαν τους κάτοικους άλλων περιοχών για επερχόμενο κίνδυνο. Κοντά στο Καστρί υπάρχουν δύο εκκλησίες που είναι χτισμένες πάνω στα ερείπια παλαιότερου ναού, αλλά και ύπαρξη τάφων εκεί κοντά.
Σήμερα στο Σταυρό των λίγων κατοίκων η ζωή κυλά ήσυχα με την ενασχόληση με την γεωργία και την κτηνοτροφία . Είναι ξακουστές οι ρουπάδες, οι μηζύθρες, τα λαδοτύρια, ο τραχανάς, τα κηπευτικά χωρίς λιπάσματα αλλά και τα μανιτάρια που μαζεύονται κάτω από τα πεύκα, οι πευκίτες. Είναι ένα χωριό που το κύριο χαρακτηριστικό των κατοίκων του είναι η φιλοξενία. Χωμένο μέσα στο πράσινο και στις γεμάτες με λουλούδια αυλές του περιμένουν τον επισκέπτη να ηρεμήσεις στα πέντε καφενεία του πίνοντας το καφεδάκι του ή ακόμα να απολαύσει το γεύμα του κάτω από την σκιά αιωνόβιων πλατανιών.
Αξίζει να δει ο επισκέπτης την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής , που μετά την πυρκαγιά – εμπρησμό του 2003 αναστηλώθηκε και έχει γίνει το κόσμημα της περιοχής.
Στον Σταυρό υπάρχουν υπέροχες πεζοπορικές διαδρομές ή ακόμα με το αυτοκίνητο να επισκεφτεί τις χαράδρες της Αγίας Φανερωμένης της Αγίας Μαρίνας του Αγίου Γεωργίου ή το πανόραμα του Προφήτη Ηλία. Το καλοκαίρι στις 2 Ιουλίου υπάρχει το πανηγύρι του Αγίου Θεράποντα και κάθε χρόνο τον Αύγουστο γίνεται μεγάλο γλέντι, μοναδικό για τα ο κέφι του.
Αξίζει τον κόπο ο παραθεριστής των Βατερών είτε με το αυτοκίνητό του, είτε πεζοπορώντας το πρωί να επισκεφθεί το καταπράσινο αυτό χωριουδάκι με τους καλόκαρδους και φιλόξενους κατοίκους του.
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ
Στο Σταυρό σήμερα μένουν μόνιμα εξήντα κάτοικοι, κάποτε ήταν ένα χωριό με πεντακόσιους και άνω κατοίκους που έσφυζε από ζωή, και δεν είναι τυχαίο ότι διέθετε εννέα καφενεία.
Ήταν ξακουστά τα γλέντια που γίνονταν στο χωριό.
Μεγάλο γεγονός για το χωριό ήταν το πανηγύρι του Αγίου Θεράποντος στης 2 Ιουλίου, στο οποίο συγκεντρώνονταν πιστοί από τα γύρω χωριά και το οποίο άρχιζε την παραμονή και συνεχιζόταν για δυο μερόνυχτα.
Επίσης ξακουστά ήταν και τα γλέντια κατά την διάρκεια της αποκριάς όπου με έναν τενεκέ για μουσικό όργανο και πολύ τραγούδι, περνούσαν όλες αυτές τις μέρες.
Στο χωριό υπήρχε Θεατρική Ομάδα που έδινε παραστάσεις και στα γύρω χωριά. Υπήρξε εποχή που υπήρχαν και δυο ποδοσφαιρικές ομάδες κάτω από το βάρος αυτής της παράδοσης και επειδή το χωριό άρχισε να αργοσβήνει, δημιουργήθηκε Πολιτιστικός Σύλλογος Σταυρού με σκοπό να ξαναζωντανέψει όλη αυτή την παράδοση.
Σήμερα έχει καταφέρει να ξαναζωντανέψει το πανηγύρι του Αγίου Θεράποντος και να κάνει ένα μεγάλο γλέντι προς τιμή του απόδημου συγχωριανού, το οποίο συγκεντρώνει πλήθος κόσμου.
Επίσης και κάθε αρχή του χρόνου γίνεται ένα μικρό μάζεμα όλων των χωριανών από τον πιο ηλικιωμένο μέχρι τον πιο νέο καθώς και προσκεκλημένων των γύρω χωριών με στόχο την κοπή της Βασιλόπιτας.
Στο Σύλλογο η εργασία είναι εθελοντική και τα έσοδα από τις εκδηλώσεις διατίθενται για κοινωφελείς σκοπούς.
Ο Σταυρός είναι ένα μικρό αλλά πολύ καθαρό και όμορφο χωριό που το επισκέπτονται πολύ παραθεριστές αλλά και κάτοικοι του νησιού μας για να απολαύσουν το καφεδάκι τους μέσα στην πρασινάδα και τα τρεχούμενα νερά, αλλά και να γευτούν έναν αλανιάρη κόκορα!
Του Προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Σταυρού Παναγιώτη Παλαιολόγου
Το χωριό αυτό κάποτε αριθμούσε περί τους 800 κατοίκους. Σήμερα μετά την μεγάλη μετανάστευση στην Αυστραλία, αλλά και την μετεγκατάσταση στην Αθήνα και Μυτιλήνη αριθμεί περί τους 100 μόνιμους κατοίκου και στους δύο οικισμούς. Το καλοκαίρι ο πληθυσμός στον οικισμό πολλαπλασιάζεται μια και επιστρέφουν στην εστία τους όλοι οι ξενιτεμένοι της Αυστραλία, της Αθήνας και της Μυτιλήνης. Ίσως για τον φόβο των πειρατών το χωριό δεν είναι χτισμένο κοντά στην θάλασσα, αλλά στο βάθος της χαράδρας. Το όνομά του το πήρε από το όνομα του ποταμού λόγω των στάσιμων νερών που υπήρχαν τα παλαιότερα χρόνια αν και από μαρτυρίες που υπάρχουν το παλιό του όνομα ήταν ‘’ΣΥΚΙΕΣ’’.
Κοντά στο χωριό υπάρχει μια τοποθεσία που δένει με το όνομα και την ιστορία του χωριού . Είναι τα ‘’ΣΤΑΥΡΙΑ’’ όπου υπάρχουν σπασμένα τούβλα και κεραμίδια και αγγεία που μας φανερώνουν την ύπαρξη κάποιου Μεσαιωνικού οικισμού. Ένα άλλο στοιχείο που μαρτυρεί την ύπαρξη οικισμού στην περιοχή είναι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, καινούργιος τώρα, αλλά υπάρχουν αρκετά δείγματα ότι στα θεμέλια του υπήρχε παλαιότερα χτισμένη εκκλησία που εξυπηρετούσε τις ανάγκες του οικισμού. Σήμερα υπάρχει εκεί ένα κιονόκρανο, μια κολώνα και ένα βάθρο. Στη θέση Μακρός κατά την διάνοιξη αγροτικού δρόμου βρέθηκαν χοντρά πιθάρια με οστά που ήταν νεκροταφείο της πρώιμης χαλκοκρατίας – σπάνιο εύρημα για το ΒΑ Αιγαίο.
Μια άλλη τοποθεσία που μαρτυρεί την ύπαρξη οικισμού και ότι η περιοχή κατοικείται από την αρχαιότητα είναι στο οροπέδιο ‘’ΡΟΓΚΑΔΑ’’ . Εκεί υπάρχει ένα πρόχειρο οχύρωμα το ‘’ΚΑΣΤΡΙ’’ στην άκρη ενός απόκρημνου βράχου, ένα ο οχυρό που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της Ρογκάδας και με φωτιές ειδοποιούσαν τους κάτοικους άλλων περιοχών για επερχόμενο κίνδυνο. Κοντά στο Καστρί υπάρχουν δύο εκκλησίες που είναι χτισμένες πάνω στα ερείπια παλαιότερου ναού, αλλά και ύπαρξη τάφων εκεί κοντά.
Σήμερα στο Σταυρό των λίγων κατοίκων η ζωή κυλά ήσυχα με την ενασχόληση με την γεωργία και την κτηνοτροφία . Είναι ξακουστές οι ρουπάδες, οι μηζύθρες, τα λαδοτύρια, ο τραχανάς, τα κηπευτικά χωρίς λιπάσματα αλλά και τα μανιτάρια που μαζεύονται κάτω από τα πεύκα, οι πευκίτες. Είναι ένα χωριό που το κύριο χαρακτηριστικό των κατοίκων του είναι η φιλοξενία. Χωμένο μέσα στο πράσινο και στις γεμάτες με λουλούδια αυλές του περιμένουν τον επισκέπτη να ηρεμήσεις στα πέντε καφενεία του πίνοντας το καφεδάκι του ή ακόμα να απολαύσει το γεύμα του κάτω από την σκιά αιωνόβιων πλατανιών.
Αξίζει να δει ο επισκέπτης την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής , που μετά την πυρκαγιά – εμπρησμό του 2003 αναστηλώθηκε και έχει γίνει το κόσμημα της περιοχής.
Στον Σταυρό υπάρχουν υπέροχες πεζοπορικές διαδρομές ή ακόμα με το αυτοκίνητο να επισκεφτεί τις χαράδρες της Αγίας Φανερωμένης της Αγίας Μαρίνας του Αγίου Γεωργίου ή το πανόραμα του Προφήτη Ηλία. Το καλοκαίρι στις 2 Ιουλίου υπάρχει το πανηγύρι του Αγίου Θεράποντα και κάθε χρόνο τον Αύγουστο γίνεται μεγάλο γλέντι, μοναδικό για τα ο κέφι του.
Αξίζει τον κόπο ο παραθεριστής των Βατερών είτε με το αυτοκίνητό του, είτε πεζοπορώντας το πρωί να επισκεφθεί το καταπράσινο αυτό χωριουδάκι με τους καλόκαρδους και φιλόξενους κατοίκους του.
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ
Στο Σταυρό σήμερα μένουν μόνιμα εξήντα κάτοικοι, κάποτε ήταν ένα χωριό με πεντακόσιους και άνω κατοίκους που έσφυζε από ζωή, και δεν είναι τυχαίο ότι διέθετε εννέα καφενεία.
Ήταν ξακουστά τα γλέντια που γίνονταν στο χωριό.
Μεγάλο γεγονός για το χωριό ήταν το πανηγύρι του Αγίου Θεράποντος στης 2 Ιουλίου, στο οποίο συγκεντρώνονταν πιστοί από τα γύρω χωριά και το οποίο άρχιζε την παραμονή και συνεχιζόταν για δυο μερόνυχτα.
Επίσης ξακουστά ήταν και τα γλέντια κατά την διάρκεια της αποκριάς όπου με έναν τενεκέ για μουσικό όργανο και πολύ τραγούδι, περνούσαν όλες αυτές τις μέρες.
Στο χωριό υπήρχε Θεατρική Ομάδα που έδινε παραστάσεις και στα γύρω χωριά. Υπήρξε εποχή που υπήρχαν και δυο ποδοσφαιρικές ομάδες κάτω από το βάρος αυτής της παράδοσης και επειδή το χωριό άρχισε να αργοσβήνει, δημιουργήθηκε Πολιτιστικός Σύλλογος Σταυρού με σκοπό να ξαναζωντανέψει όλη αυτή την παράδοση.
Σήμερα έχει καταφέρει να ξαναζωντανέψει το πανηγύρι του Αγίου Θεράποντος και να κάνει ένα μεγάλο γλέντι προς τιμή του απόδημου συγχωριανού, το οποίο συγκεντρώνει πλήθος κόσμου.
Επίσης και κάθε αρχή του χρόνου γίνεται ένα μικρό μάζεμα όλων των χωριανών από τον πιο ηλικιωμένο μέχρι τον πιο νέο καθώς και προσκεκλημένων των γύρω χωριών με στόχο την κοπή της Βασιλόπιτας.
Στο Σύλλογο η εργασία είναι εθελοντική και τα έσοδα από τις εκδηλώσεις διατίθενται για κοινωφελείς σκοπούς.
Ο Σταυρός είναι ένα μικρό αλλά πολύ καθαρό και όμορφο χωριό που το επισκέπτονται πολύ παραθεριστές αλλά και κάτοικοι του νησιού μας για να απολαύσουν το καφεδάκι τους μέσα στην πρασινάδα και τα τρεχούμενα νερά, αλλά και να γευτούν έναν αλανιάρη κόκορα!
Του Προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Σταυρού Παναγιώτη Παλαιολόγου
