Ο Πολιχνίτος , η γραφική κωμόποληστα δεξιά μετά την είσοδο, στον κόλποτης Καλλονής, Ν. Δ. της αρχαίας Πύρας έχει ιστορία πολιτισμού μεγάλη και μοναδική . Το όνομα του χωριού ίσως ανάγεται στις πρώτες εγκαταστάσεις των Πελασγών οι οποίοι κατοίκησαν και την γειτονική Λήμνο, όπως επίσης και την Κρήτη αργότερα. Κατά το Διονύσιο από την Αλικαρνασσό , διαβάζουμε Οι δ' εις την Ασίαν περαιωθέντες της περί τον Ελλήσποντον παραλίου πολλά χωρία κατέσχον και των παρακειμένων αυτή νήσων άλλας συχνάς και την νυν καλουμένην Λέσβον , αναμιχθέντες τοις εκ της Ελλάδος στέλλουσι την πρώτην αποικίαν εις αυτήν άγοντος Μάκαρος του Κριάσου..
Έτσι το όνομα Πολιχνίτος που συναντάμε από τα μέσα του 16 αιώνα δεν πρέπει να είναι άσχετο με το όνομα της προϊστορικής Πολιόχνης στα Καμίνια της Λήμνου και του Πολιχνίτου στην Κρήτη. Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν , ο πολιτισμός του Πολιχνίτου προσδιορίζεται στα χρόνια της Άλωσης της Τροίας και συνεχίζεται και στα μετέπειτα χρόνια.
Η Βυζαντινή εποχή και μάλιστα από την Δυναστεία των Λάσκαρη και Παλαιολόγων βρίσκει τον Πολιχνίτο να ανήκει μαζί με τα χωριά Λεσβόριον , Βασιλικιώτης ,Βρύσα και Γρύπα στην ιδιοκτησία των αυτοκρατόρων .
Στα μέσα του 13 αιώνα (1256-1264) έχουμε ακριβή αναφορά στα Βασιλικά . Το έτος 1565 και ενώ ο Πολιχνίτος βρίσκεται σε ακμή έχουμε την πρώτη αναγραφή σε Μητροπολιτικό κώδικα της επαρχίας Μυτιλήνης μαζί με τον οικισμό του Δαμανδρίου και τα χωριά Λισβόρι , Βρίσα ,Γρύπα,Βασιλικιώτης,Αιγίδα και Άγιος Νικόλαος.
Σήμερα ο Πολιχνίτος είναι μια από τις μεγαλύτερες κωμοπόλεις του νησιού . Βρίσκεται χτισμένος σε μικρά υψώματα στο τέλος του μεγάλου κάμπου του Ξηρόκαμπου . Γύρω του βρίσκονται οι κορφές της Πλακούρας , του Προφήτη Ηλία, οι Πλάτες , ο Καρδώνας και τα Ράχτα . Λέγεται ότι κατά την αρχή του 18 αιώνα οι κάτοικοι των μικρών οικισμών της περιφέρειας Πολιχνίτου , Αγίου Βασιλείου ,Αγίου Νικολάου, Αρά, Περιβόλας και Φλου εγκατέλειψαν τα μικρά χωριά λόγω των πειρατών και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή γνωστή σήμερα με το όνομα Ράχτα , όπου υπήρχε το μικρό εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου . Μετά , εγκαταστάθηκαν και στην περιοχή της Άνω και Κάτω Γρύπας . Ετσι κατά την παράδοση οι κάτοικοι των οικισμών Στρογγυλού και Τραπεριάς , όσοι σώθηκαν από το μεγάλο λοιμό (πανώλη) που μαστίγωνε τότε το νησί μας εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Τσίγκος . Επίσης λέγεται ότι οι κάτοικοι του οικισμού Νηγίδας , μετά την εξέγερση που έκαναν εναντίον των Τούρκων που ζούσαν εκεί ,για φορολογικά θέματα και τη σφαγή που ακολούθησε , όσοι απ' αυτούς σώθηκαν ,εγκαταστάθηκαν στην περιοχή «Μεσαία» του Πολιχνίτου και άλλοι βρήκαν καταφύγιο στη Σάμο . Εκεί ίδρυσαν το γνωστό χωριό Μυτιληνιοί, όπου μέχρι σήμερα διατηρούν πολλά έθιμα και πολλά ονόματα του Πολιχνίτου.
